مراکز تولید زغال قاچاق و غیرقاچاق در حاشیه جنگل‌های هیرکانی یا زاگرس متمرکز هستند. در حالی که تولید زغال جنگلی با توجه به قوانین موجود ممنوع بوده و فعالیتی قاچاق محسوب می‌شود،کوره‌های زغال‌گیری غرب کشور علاوه بر سنتی‌بودن، فاقد مجوز هستند بنابراین زغال‌گیران غرب کشور هم نمی‌توانند به دلیل ممنوعیت در حمل زغال، محصول خود را حتی به استان‌های مجاور بفرستند اما گویا محصولی که آن‌ها در این کوره‌های غیرمجاز تولید می‌کنند به همه‌جا می‌رود.
هیچ آمار رسمی از تعداد کوره‌های فعال برای تولید زغال وجود ندارد. براساس تخمین‌ها بیش از ۳۰۰ کوره فعال (در جنگل‌های شمالی که تعداد نیروهای حفاظتی آن‌ها بیش از جنگل‌های زاگرس است) وجود دارد، ولی فقط به اندازه انگشتان دو دست، کوره مجوز‌دار در ۳ استان شمالی گزارش شده است. در زاگرس کوره‌ها اصلاً شبیه شمال نیست. زغال‌گیران چوب بلوط را داخل بشکه‌های فلزی می‌سوزانند یا اینکه گودالی به اندازه یک قبر حفر کرده و درختان بلوط را خرد و داخل این گودال‌ها تبدیل به زغال می‌کنند. بدیهی است کوره‌هایی با این مشخصات، به‌سرعت احداث می‌شوند و می‌توانند محصول قاچاق را به‌سرعت راهی بازار کنند. از هر کوره‌ای را که اندازه قبر است، ۵ تا ۷ گونی در ماه بیرون می‌آید.درختانی چون بلوط بخصوص در جنگل‌های زاگرس، دارای ارزش بسیاری برای محیط زیست منطقه هستند، بنابراین برای حفاظت از آن‌ها ، قطع و استفاده از آن‌ها ممنوع است، اما با این وجود، هنوز هم قاچاق چوب این درختان برای تهیه زغال، به میزان زیادی انجام می‌گیرد. امید مهرابی فعال محیط زیست داین باره گفت : تقریباً به اندازه یک پیکان‌وانت، یعنی حدود 300 تا 400 کیلوگرم چوب هیزمی در یک کوره ریخته می‌شود، اگر هیزم مغزدار باشد و پوسیده نباشد، زغال بیشتری به دست می‌آید، اما اگر چوب پوسیده باشد، زغال ریز و به‌دردنخور تولید می‌شود.وی ادامه می‌دهد: بسیاری از موارد به صورت پنهانی و عمدی این درختان سوزانده می‌شوند، تا بتوان از آن‌ها زغال تهیه کرد. چوب درختان بلوطی را که با تبر قطع شده است، به قطعات یک متر و ۲۰ سانتی‌متری تبدیل می‌شود و داخل گودالی که در زمین حفر شده گذاشته می‌شود، روی آن نفت ریخته و صبر می‌کنند که آتش به انتهای گودال برسد. بعد روی گودال را با فلز مسدود کرده و خاک ریخته؛ به‌نحوی‌که هیچ حفره‌ای وجود نداشته باشد و داخل کوره هوا نرود، زیرا اگر کوره هوا بکشد، چوب‌ها خاکستر می‌شوند. بعد از ۳ روز که آتش خاموش شد، در کوره را بازکرده و زغال‌ها را خارج می‌کنند قطعات درشت‌تر را برای قلیان جدا و ریزترها را برای کبابی‌ها استفاده می‌شود.
مهرابی افزود: طبق آمار در بهمن ماه سال گذشته روزانه در کشورمان فقط برای مصرف قلیان ۳ هزار تن زغال مصرف می‌شود که برای تهیه این مقدار زغال باید ۹ هزار درخت قطع شود. روزانه ۹ هزار درخت بر سر قلیان‌ها دود می‌شوند و به آسمان می‌روند. دو برابر این مقدار نیز به عنوان زغال کبابی مصرف می‌شود. به این ترتیب، روزی ۲۷ هزار اصله درخت به عنوان زغال کبابی و زغال قلیان می‌سوزد و خاکستر می‌شود. به طور متوسط هر هکتار جنگل حدود ۲۰۰ درخت دارد یعنی روزانه چیزی حدود ۱۳۶ هکتار و سالانه ۵۰ هزار هکتار جنگل به صورت زغال در کشور ما از بین می‌رود.
گفتنی است طبق ماده ۴۸ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۲۵-۵-۱۳۴۶، حمل چوب و هیزم و زغال حاصل از درختان جنگلی، در تمام کشور به استثنا داخل شهرها آن هم بدون مجور از جنگلبانی، ممنوع است و جرم تلقی می شود .بر اساس ماده ۱ اصلاحی ۱۹-۱۱-۱۳۷۳ نیز هرکس در مورد مالی که موضوع دولتی بوده ، جرم قاچاق انجام دهد، علاوه بر رد مال و در صورت نبود مال رد بهای آن ، بر حسب مورد و با توجه به شرایط و دفعات ، به پرداخت جریمه نقدی تا حداکثر ۵ برابر معادل قیمت مورد قاچاق ، و تا ۷۴ ضربه شلاق ، و در مورد اموال ممنوع‌الورود و ممنوع الصدور ، و کالاهای انحصاری ، به حبس تعزیری تا ۲ سال محکوم خواهد شد.
مهم‌ترین ماده‌ای که در ارتباط با آتش زدن عمدی جنگل‌ها می‌توان به آن استناد کرد ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع است که مجازات سنگینی را برای این جرم تعیین کرده است.به موجب این ماده قانونی، هرکس در جنگل عمداً آتش‌سوزی ایجاد کند به حبس مجرد از ۳ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب، مأمور جنگلبانی باشد به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.
ماده ۴۵ قانون مذکور نیز می‌گوید: آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است. در صورتی که در نتیجه بی‌مبالاتی، حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
بر اساس ماده ۴۶، هر کس مبادرت به کت زدن یا روشن کردن آتش در تنه درخت جنگلی نماید به حبس تأدیبی از ۳ ماه تا یک سال و برای هر درخت که‌کت یا پی زده و یا در آن آتش روشن کرده باشد به پرداخت جریمه نقدی از یکصد ریال تا یک هزار ریال محکوم خواهد شد.از آنجایی که جنگال‌ها منابع ملی بوده و در اختیار دولت قرار دارند، در صورت حمل چوب و زغال بدون پروانه مربوطه، متخلف شامل قانون ذکر شده می‌شود.
۱۶ شهریور ۱۴۰۳ - ۲۰:۱۹
بیشترین استفاده از زغال در ایران برای تأمین زغال قلیان و پخت و پز و کباب است.یکی از راه‌های به دست آوردن زغال ، استفاده از شاخه‌ها و تنه‌های درختان ، و سوزاندن آن‌ها است. استفاده از چوب جنگل برای درست کردن زغال، باعث می‌شود سالانه مقدار زیادی از جنگل‌های باارزش کشور ازدست برود.البته با توجه به ممنوعیت تولید زغال از چوب‌آلات جنگلی، هرچه زغال جنگلی در بازار باشد، قاچاق محسوب می‌شود اما این روزها به‌راحتی زغال‌های قاچاق را با قیمت‌هایی کمتر از زغال‌های باغی که مخصوص قلیان است، در بازارها می‌توان یافت. بسته‌بندی‌های شیک‌تر که در جعبه‌های مقوایی انجام می‌شود، مختص به زغال قلیان است و عرضه فله‌ای هم مربوط به زغال‌های جنگلی است که برای تولید کباب از آن استفاده می‌شود.
ثبت دیدگاه